Іске асыру мерзімі: 2020 жылғы ақпан-2020 жылғы қараша
Донор: Сорос-Қазақстан Қоры
Human Rights Watch халықаралық құқық қорғау ұйымы Қазақстан бойынша 2019 жылғы есебінде, Қазақстанда «рұқсат етілмеген» митингілерге қатысушылардың жаппай ұсталуы 2019 жылдың ішінде бірнеше рет қайталанғанын, ал полиция тіпті бір адамның наразылық акцияларын таратып, ұйымдастырушылар мен қатысушыларды өз еркімен ұстағанын атап өтті.
Қазақстан Бас прокуратурасының өкілі Азамат Сарғазиннің Азаттық радиосына ұсынған мәліметінше, соңғы бес жылда елімізде 750-ден астам акция өткізіліп, оларға 25 мыңнан астам адам қатысқан. Тек 2019 жылдың маусым айында 550 адам “Рұқсат етілмеген митингке қатысқаны үшін” айыпталып, әкімшілік немесе қылмыстық жауапкершілікке тартылды.
Тағы бір әлемге әйгілі Freedom House халықаралық құқық қорғау ұйымы 2019 жылғы есебінде Қазақстан билігі әдетте бейбіт наразылықтарға рұқсат беруден бас тартатынын және осылайша жиын еркіндігіне қатаң шектеулер қоятынын атап өтті. Халықаралық ұйымдар Қазақстанда бейбіт жиындарға құқықтың бұзылғаны туралы бірнеше рет мәлімдеп, Нұр-Сұлтан қаласын адам құқықтары саласында өз міндеттемелерін орындауға шақырды. Құқық қорғаушылар полиция бөлімшелерінде, түнде және көптеген жағдайларда адвокаттардың қатысуынсыз немесе адвокаттар өздерінің сенім білдірушілерін сапалы әрі нәтижелі қорғай алмайтын жағдайларда жүргізілген көптеген жеделдетілген сот істерін тіркеді. Осыған байланысты бейбіт жиналыстарға қатысатын адамдардың құқықтарын уақытылы және тиімді қорғау үшін қажетті білімі мен дағдылары бар адвокаттарға шұғыл қажеттілік бар.
2019 жылдың маусымында Қазақстанда өткен бейбіт жиналыстар барысында ұсталған мемлекет саясатымен келіспейтін адамдарды қорғаған адвокаттардың жұмысына LPRC қолдау көрсетті. Адвокаттармен жұмыс келесі мәселелерді көрсетті:
- Pro bono аясында азаматтардың осындай санатымен жұмыс істеуге дайын адвокаттардың жеткіліксіз болуы;
- Бейбіт жиындар еркіндігі ерекшелігі туралы білімнің жеткіліксіздігі;
- Ұсталғандардың осы санатын қорғаудың тиімді дағдылары мен алгоритмдердің болмауы;
- Бейбіт жиындарға қатысатын және бейбіт тәсілдермен пікір білдіруге байланысты қуғын-сүргінге ұшыраған азаматтарды қорғау стратегиялары бойынша әріптестер арасында кәсіби пікір алмасуда жоғары қажеттілік.
Бұл жағдайлар бізді коммерциялық емес сектордың заңгерлері мен адвокаттар үшін билікпен диалог ретінде бейбіт жиналыстарды пайдаланатын азаматтарды тиімді қорғау мәселелері бойынша тренингтерді ұйымдастыруға итермеледі.
Бұл жобаның мақсаты: Қазақстанда бейбіт жиындар еркіндігін ілгерілету және қорғау бойынша азаматтық қоғамның тырысуын қолдау.
Міндеттері:
- Үкіметтік емес сектор заңгерлерінің және адвокаттардың ҚР бейбіт жиналыстары барысында ұсталған адамдарды қорғау бойынша біліктілігін арттыру.
- ҚР бейбіт жиындар еркіндігі жағдайы туралы кеңінен ақпараттандыру.
Жобаның іс-шаралары мыналарды көздейді:
1. Практикалық компонент. Бейбіт жиналыстар барысында ұсталған адамдарды қорғаудың тиімді дағдыларын қалыптастыру бойынша үкіметтік емес сектордың заңгерлеріне және адвокаттарға арналған онлайн тренингтер жиынын өткізу. Жиын бес тренингтен тұрады:
1) бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру мен өткізуді реттейтін жаңа заңнама және практика;
2) бейбіт жиналыстарға қатысушыларды ұстау ерекшеліктері. Қорғаушының тактикалық іс-әрекеттері;
3) бейбіт жиналыстарға байланысты істер бойынша әкімшілік сот ісін жүргізудің ерекшеліктері;
4) бейбіт жиналыстарға байланысты істер бойынша сот шешімдері мен әкімшілік қудалау органдарының іс-әрекеттеріне шағым жасау;
5) БАҚ және бейбіт жиналыстар. Бейбіт жиналыстарды жариялауға байланысты БАҚ өкілдерін және олардың құқықтарын қорғау ерекшеліктері.
Тренингтер ауқымды Case forum-мен аяқталады, онда адвокаттар өздерінің практикалық тәжірибелерімен, бейбіт жиналыстар барысында ұсталған адамдарды қорғаудың тактикалық тәсілдерімен және стратегияларымен бөліседі. Оқу аяқталғаннан кейін қатысушыларға сертификаттар беріледі. Оқу сағаттарының жалпы саны-17 астрономиялық сағат. Тренингтер туралы толығырақ мына сілтеме бойынша біле аласыздар.
2. Ақпараттық компонент. Жоба бойынша ақпараттық-талдау материалдарын БАҚ-та және әлеуметтік желілерде орналастыру.
Жоба аясында келесі тақырыптар бойынша подкасттардың үш шығарылымы дайындалады:
- бейбіт жиналыстар туралы жаңа заң.
- Қазақстандағы бейбіт жиналыстар арқылы билікпен Диалог жүргізу. Тарих және қазіргі заман.
- посткеңестік кеңістіктегі бейбіт жиналыстардың ландшафтысы
